Serie A, giải đấu từng được biết đến với tư duy phòng ngự Catenaccio trứ danh, đang trải qua một cuộc cách mạng chiến thuật sâu sắc. Hình ảnh một giải đấu khô khan, nặng về tính toán và đặt sự an toàn lên hàng đầu đang dần lùi vào quá khứ, nhường chỗ cho một bộ mặt năng động, giàu sức tấn công và đa dạng về mặt chiến thuật hơn. Động lực chính đằng sau sự chuyển mình này không đâu khác chính là sự xuất hiện và ảnh hưởng ngày càng tăng của các huấn luyện viên thế hệ mới, mang theo những ý tưởng táo bạo và cách tiếp cận trận đấu hiện đại.
Sự thay đổi rõ nét nhất nằm ở việc các đội bóng ngày càng ưa chuộng lối chơi chủ động kiểm soát bóng và triển khai tấn công từ phần sân nhà. Thay vì chỉ tập trung vào việc phá lối chơi của đối thủ và chờ đợi cơ hội phản công, nhiều câu lạc bộ Serie A hiện nay chú trọng vào việc xây dựng các pha phối hợp bài bản, sử dụng các đường chuyền ngắn và trung bình để kéo giãn đội hình đối phương và tạo khoảng trống. Pressing tầm cao (high pressing) cũng trở thành một vũ khí lợi hại, được nhiều đội áp dụng nhằm đoạt lại bóng ngay bên phần sân đối phương, rút ngắn thời gian và quãng đường đến khung thành.
Sơ đồ chiến thuật hiện đại với lối chơi tấn công áp đảo được áp dụng tại giải Serie A gần đây
Các huấn luyện viên mới, hoặc những chiến lược gia giàu kinh nghiệm nhưng sẵn sàng cập nhật triết lý, đóng vai trò then chốt trong quá trình này. Họ không ngần ngại thử nghiệm những hệ thống chiến thuật linh hoạt, có khả năng biến đổi tùy theo tình huống trận đấu và đối thủ. Sơ đồ 3 hậu vệ, vốn không quá xa lạ với bóng đá Ý, giờ đây được biến tấu với vai trò dâng cao của các wing-back, tạo thành một khối tấn công đông đảo. Các biến thể của sơ đồ 4-3-3 hay 4-2-3-1 cũng được áp dụng rộng rãi, nhấn mạnh vào khả năng kiểm soát khu trung tuyến và sự cơ động của các tiền vệ, tiền đạo.
Ảnh hưởng của những nhà cầm quân như Gian Piero Gasperini (Atalanta), Simone Inzaghi (Inter Milan), hay trước đó là Maurizio Sarri và Luciano Spalletti (Napoli), Vincenzo Italiano (Fiorentina) là không thể phủ nhận. Họ đã chứng minh rằng bóng đá tấn công, đẹp mắt hoàn toàn có thể song hành cùng hiệu quả tại một môi trường khắc nghiệt như Serie A. Gasperini với lối chơi pressing nghẹt thở và tấn công tổng lực đã biến Atalanta thành một thế lực đáng gờm. Simone Inzaghi tiếp nối thành công của Antonio Conte tại Inter bằng một lối chơi uyển chuyển, hiệu quả cả trong tấn công lẫn phòng ngự.
Sự thay đổi này không chỉ giới hạn ở các đội bóng lớn. Nhiều câu lạc bộ tầm trung và nhỏ cũng mạnh dạn áp dụng các phương pháp huấn luyện và chiến thuật mới, tạo nên một giải đấu cạnh tranh và khó lường hơn. Việc chú trọng vào phát triển cầu thủ trẻ, ứng dụng khoa học dữ liệu vào phân tích chiến thuật cũng góp phần thúc đẩy sự đổi mới. Các huấn luyện viên giờ đây có nhiều công cụ hơn để nghiên cứu đối thủ, tối ưu hóa lối chơi và đưa ra những điều chỉnh chiến thuật kịp thời trong trận đấu.
Tuy nhiên, sự chuyển dịch sang lối chơi cởi mở hơn cũng đặt ra những thách thức. Khả năng duy trì sự cân bằng giữa tấn công và phòng ngự trở thành bài toán khó. Những đội bóng quá mải mê tấn công có thể để lộ những khoảng trống chết người phía sau. Do đó, các huấn luyện viên không chỉ cần truyền đạt ý tưởng tấn công mà còn phải xây dựng được một hệ thống phòng ngự vững chắc, có khả năng bọc lót và đối phó với các tình huống chuyển trạng thái nhanh của đối thủ.
Pha bóng thể hiện rõ ảnh hưởng của chiến thuật mới với nhiều cầu thủ tham gia tấn công trong trận đấu Serie A
Nhìn chung, Serie A đang ở trong giai đoạn chuyển mình thú vị về mặt chiến thuật. Sự trỗi dậy của các huấn luyện viên với tư duy hiện đại đã thổi một luồng sinh khí mới vào giải đấu, khiến các trận cầu trở nên hấp dẫn, tốc độ và giàu tính cống hiến hơn. Dù bản sắc phòng ngự truyền thống không hoàn toàn biến mất, nhưng rõ ràng, bóng đá tấn công và sự linh hoạt trong chiến thuật đang ngày càng chiếm ưu thế, định hình nên một kỷ nguyên mới cho giải vô địch quốc gia Ý. Tương lai của Serie A hứa hẹn sẽ còn nhiều biến đổi khó lường dưới ảnh hưởng của những bộ óc chiến thuật tài năng này.
