Giải vô địch bóng đá quốc gia Pháp, ngày nay được biết đến rộng rãi với tên gọi Ligue 1, là hạng đấu cao nhất của bóng đá chuyên nghiệp nam tại Pháp. Lịch sử hình thành và phát triển của Ligue 1 là một hành trình dài, phản ánh sự thay đổi của xã hội và nền bóng đá nước này qua nhiều thập kỷ.
Quá trình chuyên nghiệp hóa bóng đá Pháp bắt đầu muộn hơn so với một số quốc gia châu Âu khác. Trước năm 1930, bóng đá Pháp vẫn còn mang nặng tính nghiệp dư. Tuy nhiên, nhu cầu về một giải đấu chuyên nghiệp, có tổ chức ngày càng tăng cao. Vào tháng 7 năm 1930, Hội đồng Quốc gia của Liên đoàn bóng đá Pháp (FFF) đã bỏ phiếu ủng hộ việc chuyên nghiệp hóa. Nền tảng cho giải đấu chuyên nghiệp đầu tiên đã được đặt ra.
Mùa giải chuyên nghiệp đầu tiên, mang tên “National”, chính thức khởi tranh vào năm 1932-1933. Giải đấu có 20 câu lạc bộ tham dự, được chia thành hai bảng. Hai đội đứng đầu mỗi bảng sẽ thi đấu trận chung kết để xác định nhà vô địch. Olympique Lillois đã đi vào lịch sử khi trở thành nhà vô địch đầu tiên sau khi đánh bại AS Cannes trong trận chung kết. Tuy nhiên, ngay sau mùa giải đầu tiên, giải đấu được cải tổ và đổi tên thành Division 1, với thể thức thi đấu vòng tròn một lượt gồm 14 đội. Số lượng đội tham gia đã thay đổi nhiều lần trong những năm tiếp theo do các vấn đề về tài chính và thể thức.
Hình ảnh đen trắng tái hiện trận đấu đầu tiên trong lịch sử hình thành giải vô địch quốc gia Pháp Ligue 1 những năm 1930
Sự phát triển của Division 1 bị gián đoạn nghiêm trọng bởi Chiến tranh Thế giới thứ hai. Chính phủ Vichy đã hủy bỏ các giải đấu chuyên nghiệp, thay vào đó là các giải đấu khu vực. Bóng đá chuyên nghiệp chỉ thực sự trở lại Pháp vào năm 1945 sau khi chiến tranh kết thúc. Giai đoạn hậu chiến chứng kiến sự tái thiết và ổn định dần của giải đấu. Các câu lạc bộ bắt đầu xây dựng lại lực lượng và cơ sở vật chất.
Những năm 1950 và 1960 đánh dấu sự trỗi dậy của các thế lực mới. Stade de Reims, với những huyền thoại như Raymond Kopa và Just Fontaine, đã thống trị giải đấu và gây tiếng vang ở đấu trường châu Âu, hai lần vào đến chung kết European Cup (tiền thân của UEFA Champions League). Tiếp nối thành công của Reims là kỷ nguyên vàng của AS Saint-Étienne. Từ giữa những năm 1960 đến cuối những năm 1970, “Les Verts” (Màu xanh lá) đã giành được tới 9 chức vô địch Division 1, tạo nên một giai đoạn thống trị bậc nhất trong lịch sử giải đấu. Họ cũng vào đến trận chung kết European Cup năm 1976, nơi họ thua Bayern Munich.
Đội hình huyền thoại của Saint-Étienne ăn mừng chức vô địch trong kỷ nguyên vàng lịch sử phát triển Ligue 1 thập niên 70
Thập niên 1980 và đầu 1990 chứng kiến sự cạnh tranh khốc liệt hơn. Girondins de Bordeaux có giai đoạn thành công rực rỡ vào giữa những năm 80. Tuy nhiên, giai đoạn này chủ yếu được nhớ đến bởi sự thống trị của Olympique de Marseille dưới thời chủ tịch Bernard Tapie. Với dàn sao gồm Jean-Pierre Papin, Chris Waddle, Abedi Pele, Didier Deschamps, Marseille đã giành 4 chức vô địch liên tiếp từ 1989 đến 1992 và đỉnh cao là chức vô địch UEFA Champions League năm 1993 – danh hiệu C1 duy nhất của một câu lạc bộ Pháp cho đến nay. Dù vậy, vinh quang này bị phủ bóng đen bởi vụ bê bối dàn xếp tỷ số khiến Marseille bị tước danh hiệu vô địch quốc gia năm 1993 và bị giáng hạng.
Sự sụp đổ của Marseille mở ra một giai đoạn cân bằng hơn, với nhiều câu lạc bộ khác nhau thay nhau đăng quang như Paris Saint-Germain (PSG), AS Monaco, FC Nantes và RC Lens. Giải đấu cũng ngày càng thu hút nhiều cầu thủ quốc tế chất lượng.
Năm 2002, giải đấu trải qua một cuộc cải tổ lớn về mặt hình ảnh và thương hiệu, chính thức đổi tên thành Ligue 1. Mục đích là nâng cao tính chuyên nghiệp, sức hấp dẫn và giá trị thương mại của giải đấu. Cùng với sự đổi tên này là sự khởi đầu của một kỷ nguyên thống trị chưa từng có bởi Olympique Lyonnais (Lyon). Dưới sự dẫn dắt của chủ tịch Jean-Michel Aulas và các huấn luyện viên tài ba, Lyon đã giành 7 chức vô địch liên tiếp từ năm 2002 đến 2008, một kỷ lục của giải đấu.
Sự thống trị của Lyon kết thúc và giải đấu trở nên cạnh tranh hơn trong vài năm, trước khi bước vào một kỷ nguyên mới với sự đầu tư mạnh mẽ của Qatar Sports Investments (QSI) vào Paris Saint-Germain năm 2011. PSG nhanh chóng trở thành thế lực tuyệt đối của bóng đá Pháp, thu hút hàng loạt ngôi sao hàng đầu thế giới như Zlatan Ibrahimović, Thiago Silva, Neymar, Kylian Mbappé và Lionel Messi. Kể từ mùa giải 2012-2013, PSG đã giành phần lớn các chức vô địch Ligue 1, chỉ bị ngắt quãng bởi AS Monaco (2016-2017) và LOSC Lille (2020-2021).
Sân vận động Parc des Princes hiện đại rực sáng trong trận đấu của PSG, biểu tượng cho sự phát triển của Ligue 1
Ngày nay, Ligue 1 được công nhận là một trong năm giải đấu hàng đầu châu Âu. Mặc dù đôi khi bị chỉ trích vì sự thống trị của PSG, giải đấu vẫn nổi tiếng là nơi sản sinh và phát triển nhiều tài năng trẻ hàng đầu thế giới. Các câu lạc bộ Pháp có hệ thống đào tạo trẻ rất tốt, liên tục cung cấp cầu thủ chất lượng cho các giải đấu lớn khác. Lịch sử hình thành và phát triển của Ligue 1 cho thấy một giải đấu không ngừng vận động, thích ứng với những thay đổi của thời đại, từ những ngày đầu nghiệp dư đến vị thế của một giải đấu chuyên nghiệp hàng đầu, đóng góp quan trọng vào bản đồ bóng đá thế giới.
